طیف وسیعی از موضوعات باعث ترس در افراد می‌شود. یکی از این موارد ترس از آب است که با نام آکوآفوبیا شناخته می‌شود. افرادی که به این ترس مبتلا هستند به صورت بسیار افراطی، شدید و مداوم از آب وحشت دارند. این ترس خیلی شدید است، یعنی اگر فرد مبتلا به این فوبیا حتی به آب فکر کند، اضطراب عجیبی او را فرا می‌گیرد. قرار گرفتن در کنار ساحل، شنیدن صدای شُر شُر آب و قرار گرفتن زیر باران برای این دست از افراد احساسات ناخوشایندی را ایجاد می‌کند. آگاهی از نشانه‌ها و علل فوبیای آب به شما کمک می‌کند تا برای مقابله با آن بهترین روش‌های درمان را به کار بگیرید.

ترس از آب

شاید عجیب باشد که برخی از افراد به چیزهایی فوبیا دارند که برای دیگران بسیار لذت بخش است. این افراد برای مقابله با ترس خود، از قرار گرفتن در مکان‌هایی که در آن آب وجود دارد، خودداری می‌کنند. اما فرار کردن از آب تا جایی برای آن‌ها ممکن است و ناگزیر هستند در شرایطی با آب برخورد داشته باشند. به همین دلیل ترس از آب باید در این افراد ریشه یابی و برطرف گردد. ترس از آب نوعی فوبیا محسوب می‌شود. فوبیا نوعی ترس مرضی، شدید و غیر منطقی است که همراه با اضطراب و استرس در فرد بروز پیدا می‌کند. به همین دلیل در دسته‌ی اختلالات اضطرابی جای می‌گیرد. 

ابعاد مهم در ترس از آب

همانطور که گفتیم ترسیدن از آب در دسته اختلالات اضطرابی قرار می‌گیرد و سه بعد اساسی را در فرد مبتلا در بر می‌گیرد:

1- بُعد شناختی

این مهم به تفکرات و اندیشه‌های فرد در مورد آب مربوط می‌شود. یعنی مسائلی چون غرق شدن، خفه شدن در آب و تجربه اتفاقات ناخوشایند گذشته که سبب بروز ترس شدید از آب می‌شوند.

2- بُعد احساسی

فوبیای آب باعث می‌شود افراد ترس‌های شدید و بعضاً غیرقابل کنترلی را تجربه کنند که برایشان اصلاً خوشایند نیست و احساساتی همچون اضطراب، استرس و وحشت‌زدگی را در این گونه ترس‌ها تجربه می‌کنند. گاه گمان می‌کنند در مقابل آسیب بسیار تنها هستند و امیدی به نجات ندارند. در واقع احساسات ناشی از اتفاق تلخ گذشته برایشان تکرار می‌شود.

3- بُعد جسمانی

ترس از آب با علائم جسمانی برای فرد همراه است. این علائم شامل افزایش ضربان قلب، لرزش دست و پا، تعریق شدید و همچنین مشکل در تنفس می‌شوند.  

مهم‌ترین علائم ترس از آب

لازم به ذکر است که علائم فوبیا برای همه یکسان نیست و ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. بعضی از افراد علائم خفیفی را تجربه می‌کنند در حالی که در برخی دیگر این علائم بسیار شدید است و در آن فرد کنترل خود را از دست می‌دهد. این علائم عبارت‌اند از:

• استرس و اضطراب بسیار شدید در هنگام مواجه شدن با آب.
• ظهور علائم جسمانی مانند بالا رفتن شدید ضربان قلب، اختلال در تنفس، دلهره شدید، عدم تمرکز و... که این علائم بلافاصله بعد از اینکه فرد با ترسش مواجه شد در او ظاهر می‌شود.
• فرار از موقعیت‌هایی که او را با آب مواجه می‌کند.
• علائم می‌توانند در مدت زمان طولانی یعنی چیزی در حدود 6 ماه در فرد باقی بمانند. این موضوع به صورت جدی در زندگی شخصی و کاری او تأثیر منفی می‌گذارد و روابط او را دچار اختلال می‌کند.

علل ابتلا به فوبیای آب

ترس‌ها علل مختلفی را در بر می‌گیرند؛ پیش از شروع درمان لازم است منشأ ترس‌های خود را بشناسید. مهم‌ترین دلایلی که باعث می‌شود فرد از آب بترسد به شرح زیر هستند:

1- اتفاقات ناگوار در گذشته‌ی فرد

این اختلال می‌تواند ریشه در گذشته فرد داشته باشد. یعنی ممکن است برای فرد مبتلا در گذشته رخداد تلخی پیش آمده باشد و این باعث شده تا از آب و هر چیزی که او را به یاد آب می‌اندازد وحشت کند. تجربه‌ی خفگی در آب، رفتن تا مرز غرق شدگی در دوران کودکی و یا مشاهده‌ی غرق شدن یکی از نزدیکان فرد می‌تواند از عوامل بروز این نوع از فوبیا در ترس باشد.

2- افکار نادرست

بخش عمده‌ای از ترس‌های افراد ریشه در طرز تفکر آن‌ها دارد. این تفکرات به دلیل عدم شناخت و ادراک کافی از موضوع و اتفاق پیش آمده پرورش می‌یابند. گاه حتی افرادی که هیچ تجربه‌ای از قرار گرفتن در معرض آب ندارند، به این اختلال دچار می‌شوند. چرا که مدام با خود می‌گویند: «اگر نتوانم شنا کنم و یا روی خودم کنترلی داشته باشم چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ و یا با قرار گرفتن در آب ممکن است که خفه شوم و جان خود را از دست بدهم» این موضوع ممکن است به خاطر آموزش‌های غلط و استرس‌زای برخی مربیان شنا باشد.

راه‌های درمان ترس از آب

روش‌های مختلفی برای درمان فوبیای آب وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

1- روش شناخت درمانی

افراد مبتلا به فوبیا، محرک مربوطه را ترس‌آورتر از آنچه که هست می‌پندارند. در این روش درمانی، درمانگر سعی می‌کند تا تفکر فرد را در مورد آب و واقعیت‌های آن اصلاح کند. این روش درمانی یکی از شناخته شده‌ترین راه‌هایی است که می‌تواند به افراد کمک کند تا فوبیای خود را برطرف سازند.

2- روش حساسیت زدایی منظم

در این روش درمانگر از فرد می‌خواهد تا لیستی از شرایطی که باعث می‌شود او بترسد و یا دچار اضطراب شود را تهیه کند. در این لیست فرد باید از موقعیتی که کمترین اضطراب را برایش دارد تا بیشتر و دلهره‌آورترین آن را بنویسد. در مرحله بعد درمانگر به فرد کمک می‌کند تا با کمک روش‌های آرام‌سازی و ریلکسیشن، آرام شود. بعد از آنکه درمانگر فرد را آرام کرد از او می‌خواهد بر اساس لیستی که نوشته موقعیت‌ها را تصور کرده و آرامش خود را حفظ کند.

3- روش مواجهه درمانی

در این روش فرد به جای اینکه از ترس‌ها و اضطراب‌هایش فرار کند، با آن مواجه می‌شود. این عمل به فرد کمک می‌کند تا اضطراب‌هایش به موضوعی عادی برای او تبدیل شوند. این راه درمانی به روش حساسیت‌زدایی منظم شباهت زیادی دارد. لازم است این روش‌ها به کمک مختصص و در جلسات مشاوره کنترل استرس انجام شوند. چرا که در بسیاری موارد مواجهه فرد با عامل ترس بسیار آزارنده است و غیر قابل تحمل می‌شود. مشاور به شما کمک می‌کند تا با ترس‌های خود رو به رو شوید و در عین حال روش‌های کنترل علائم و کاهش اضطراب و استرس را به کار ببرید.

چند راهکار ساده برای رفع ترس از آب

گاه ترس‌ها می‌توانند زندگی روزمره و عملکرد فرد را مختل کنند. روش‌های زیر در مورد ترس‌های با شدت کم می‌توانند مفید باشند اما جهت درمان فوبیاهای شدید لازم است از درمان‌های تخصصی‌تر بهره بگیرید.

شنا کردن می‌تواند به شما کمک کند تا حد زیادی با ترس خود مقابله کنید. با یک همراه خوب در کلاس شنا ثبت نام کنید و در مورد ترس خود با نجات غریق آنجا صحبتی داشته باشید. استخرهای خلوت را انتخاب کنید و حتماً آغاز مقابله با ترستان را از قسمت‌های کم عمق استخر آغاز کنید. به مرور زمان تجربه شنا کردن برایتان شیرین می‌شود و دیگر از آب نمی‌ترسید. فقط فراموش نکنید زیاد از حد خود را تحت فشار قرار ندهید.

2- گوش دادن به موسیقی آب و باران

موسیقی‌های بی کلامی وجود دارند که در آن صدای طبیعت به همراه صدای شُر شُر باران و برخورد آن قطره‌ها بر روی درختان و یا زمین به گوش می‌رسد. شما می‌توانید مجموعه‌ای از این موسیقی‌ها را دانلود کرده و روزانه حتی برای یک دقیقه آن‌ها را گوش دهید. خودتان را تحت فشار قرار ندهید، اگر دچار استرس شدید چند نفس عمیق بکشید و تصاویر طبیعت را در ذهن خود تصور کنید.

3- قدم زدن در زیر باران

اگر همیشه از باران فرار می‌کردید، در اولین فرصتی که باران گرفت بیرون بروید. اگر ترستان شدید است می‌توانید پنجره اتاقتان را باز کنید و دست خود را زیر باران بگیرید. در دفعات بعد خودتان از منزل خارج شده و قدم زدن زیر باران را تجربه کنید. فراموش نکنید این مراحل را ناگهانی انجام ندهید. بسته به شدت ترس خود گام به گام پیش بروید.

آیا سابقه خفگی در آب هم می‌تواند از علل ترس از آب باشد؟

بله. اگر فردی در گذشته به صورت اتفاقی در آب افتاده و دچار خفگی شده باشد، ممکن است دچار اختلال فوبیای آب شود.

honarehzendegi.com
 

ترس از تاریکی 

نیکتوفوبیا

اصطلاح نیکتوفوبیا از دو کلمه یونانی گرفته شده است. (nyktos) به معنای شب و (phobia) به معنای ترس.

محققان دریافته‌اند که تاریکی در مغز پاسخی ایجاد می‌کند که باعث آزاد شدن مواد شیمیایی می‌شود که درک افراد از اضطراب را افزایش می‌دهد. درحالی که برخی از افراد می‌توانند این اضطراب افزایش یافته را آرام کنند، برخی دیگر در انجام آن ناتوان هستند. به جای کاهش اضطراب، این افراد اضطراب‌شان را افزایش می‌دهند و یک سطح ترس شدید و غیرمنطقی ایجاد می‌کنند. ترس از تاریکی در کودکان امری کاملا طبیعی است. اما با رشد کودک و بزرگتر شدن این ترس فروکش می‌کند.

ترس از تاریکی در بزرگسالی ناتوان کننده است و می‌تواند باعث شود که فرد حتی از رفتن به بیرون در شب خودداری کند.

علائم فوبیای تاریکی

علائمی که ممکن است در اثر نیکتوفوبیا تجربه کنید بسیار شبیه علائمی است که در سایر فوبیاها رخ می‌دهد. افراد مبتلا به این نوع فوبیا زمانی که در تاریکی قرار می‌گیرند ترس و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. علائم ممکن است در فعالیت‌های روزمره و عملکرد در مدرسه یا  محیط کار تداخل ایجاد کند. حتی ممکن است باعث آسیب به سلامت افراد شود.

فوبیاهای مختلف علائم مشابهی دارند. این علائم ممکن است جسمی یا عاطفی باشند. افراد مبتلا به نیکتوفوبیا، علائم را در تاریکی از خود بروز می‌دهند و حتی با فکر کردن به این موضوع دچار استرس و اضطراب می‌شوند.

علائم جسمی عبارت‌اند از:

• مشکلات تنفسی
• افزایش ضربان قلب
• درد قفسه سینه
• لرزیدن یا سوزن سوزن شدن
• سبکی سر یا سرگیجه
• ناراحتی معده
• گرگرفتگی تعریق سرد

علائم عاطفی عبارت‌اند از:

• احساس اضطراب یا وحشت شدید
• نیاز شدید برای فرار از وضعیت
• از دست دادن کنترل یا احساس دیوانگی
• احساس می‌کنید ممکن است بمیرید یا از هوش بروید
• احساس ناتوانی نسبت به ترس

دلایل ترس از تاریکی در بزرگسالان

فوبیای تاریکی و تنهایی اغلب در کودکی در سن ۳ تا ۶ سالگی رخ می‌دهد. در این سن، ترس از تاریکی کاملا طبیعی است و بخشی از مرحله رشد کودک است. در این سن ترس از روح، هیولاها، تنهایی خوابیدن و صداهای غریبه‌ها کاملا نرمال است. برای برخی از کودکان خوابیدن با چراغ خواب می‌تواند به رفع ترس از تاریکی کمک کند. زمانی که ترس از تاریکی خوابیدن را غیرممکن می‌کند، باعث استرس و اضطراب شدید در کودکان می‌شود و تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند و به نیکتوفوبیا تبدیل می‌شود.

از دیگر دلایل فوبیای تاریکی در بزرگسالان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

والدین مضطرب: برخی از کودکان هنگام دیدن والدینشان که بخاطر موضوع خاصی مضطرب هستند یاد می‌گیرند که آن‌ها نیز هنگام مواجه با آن موضوع مضطرب شوند.

والدین سخت‌گیر: بسیاری از والدین نسبت به کودکان خود بسیار سخت‌گیر هستند و به همین دلیل کودکان به والدین خود وابسته می‌شوند. وابستگی بیش از حد به والدین می‌تواند کودک را به اختلال اضطراب فراگیر مبتلا کند.

وقایع استرس‌زا: تراما و تجربه وقایع استرس‌زا می‌تواند فرد را به فوبیا مبتلا کند.

ژنتیک: برخی از بزرگسالان بیشتر از سایر افراد به فوبیاهای مختلف مبتلا می‌شوند و احتمالا دلیل آن ژنتیک افراد است.

نیکتوفوبیا و اختلالات خواب

نیکتوفوبیا ممکن است با یک اختلال خواب مانند بی‌خوابی (insomnia) همراه باشد. مطالعه‌ای که بر روی دانشجویان یک دانشگاه که اختلال بی‌خوابی دارند انجام شد نشان داد که حدود نیمی از آن‌ها از تاریکی می‌ترسند. محققان پاسخ دانشجویان به سر و صدا را در زمان روشنایی و تاریکی بررسی کردند. افرادی که بیشترین مشکلات خواب را داشتند در تاریکی با شنیدن صدا بیشتر وحشت زده می‌شدند.

راه‌های مقابله با ترس از تاریکی

درمان برای افرادی که به دلیل نیکتوفوبیا دچار استرس و اضطراب فراوانی می‌شوند شامل ترکیبی از تغییر سبک زندگی و مراجعه به یک روانشناس است.

راهکارهایی که برای درمان نیکتوفوبیا در خانه پیشنهاد می‌شود شامل موارد زیر است:

• شناسایی یک عبارت مقابله‌ای برای کاهش اضطراب

“همه جا تاریک است اما من در امان هستم.”

استفاده از چنین عباراتی و تکرار آن‌ها ممکن است میزان اضطراب را کاهش دهد.

• تمرینات تنفسی مانند نفس عمیق کشیدن برای کاهش افکار منفی و تقویت خواب

به عنوان مثال می‌توان به آگاهی از دم و بازدم و تمرکز بر تنفس آرام و عمیق اشاره کرد.

• تمرکز بر روی یک تصویر مثبت در تاریکی

به عنوان مثال به مکانی که دوست دارید در آن حضور داشته باشید فکر کنید. این تصاویر مثبت می‌توانند به فرد کمک کنند تا بر احساسات منفی خود نسبت به تاریکی غلبه کند.

• تمرین ریلکسیشن و آرمیدگی عضلانی پیشرونده

این تکنیک می‌تواند به صورت خوابیده یا نشسته انجام شد. و شامل تصور هر قسمت بدن که در حال ریلکسیشن است است.

انجام این کارها به بدن کمک می‌کند تا زمانی که با ترس خود از تاریکی مواجه می‌شود اضطراب خود را کاهش دهد. با این حال اگر انجام این کارها برای فردی که به نیکتوفوبیا مبتلاست موثر نباشد باید به روانشناس مراجعه کند.

ترس از فضای بسته یا کلاستروفوبیا

ترس از فضای بسته

کلاستروفوبیا به عنوان ترس از فضای بسته شناسایی می‌شود. مانند هر فوبیای دیگر شدت کلاستروفوبیا از فردی به فرد دیگر متفاوت است. ممکن است علائم این اختلال را در اتاق‌های کوچک، فضای تنگ زیر طاق، مکان‌های پرجمعیت و یا زیر آب اعماق یا غارها یا زیرسطوح یخ در غواصی و بسیاری از موقعیت‌های دیگر تجربه کنید. برخی از افرادی که به کلاستروفوبیا مبتلا هستند در آسانسورها، درهای گردان و استفاده از سرویس‌های بهداشتی عمومی احساس ناراحتی دارند. برای بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال MRI و یا سایر آزمایشات پزشکی می‌تواند دشوار باشد.

علائم ترس از فضای بسته

اگر شما به کلاستروفوبیا مبتلا باشید ممکن است در یک فضای بسته محدود دچار اضطراب خفیف و یا حملات شدید وحشت شوید. و علائم ممکن است هرچه بیشتر در آن فضا بمانید بدتر شود. ممکن است گریه کنید، فریاد بزنید و یا به هر طریقی که سعی کنید از آنجا خارج شوید. در حالی که ممکن است تمام افراد در مواجه با کلاستروفوبیا با یک نوع واکنش و علائم روبه‌رو نشوند اما به طور کلی علائم و نشانه‌های کلاستروفوبیا شامل مواردی است که در زیر به آن اشاره می‌کنیم:

• لرز یا احساس گرما
• تعریق
• لرزیدن
• مشکلات تنفسی
• احساس خفگی
• احساس ضعف یا سرگیجه
• وزوز یا زنگ زدن گوش
• حالت تهوع
• گیجی
• درد قفسه سینه
• تپش قلب
• سردرد
• خشکی دهان
• بی اختیاری ادراری

در موارد شدید کلاستروفوبیا می‌تواند باعث از حال رفتن فرد، از دست دادن کنترل و حتی مرگ شود. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند ممکن است از رفتن به مهمانی‌های شلوغ و یا سایر رویدادها امتناع کنند و یا هنگام رفتن به مکان‌ها و اتاق‌های کوچک در را باز بگذارند.

دلایل احتمالی ترس از فضای بسته

محققان هنوز درباره اینکه چه فاکتورهایی به طور دقیق باعث ایجاد کلاستروفوبیا می‌شود به اطلاعات دقیقی دست نیافته‌اند. بسیاری بر این باورند که ترس از فضای بسته ریشه در تجربیات بد کودکی دارد. افراد به طور معمول در دوران کودکی یا در سنین نوجوانی دچار کلاستروفوبیا می‌شوند. کلاستروفوبیا می‌تواند به اختلال در عملکرد آمیگدال مربوط شود، آمیگدال بخشی از مغز است که نحوه پردازش ترس را کنترل می‌کند. فوبیا همچنین می‌تواند توسط یک واقعه آسیب زا ایجاد شود، این وقایع آسیب زا عبارت‌اند از:

• گیر کردن در یک فضای بسته و شلوغ برای مدت زمان زیاد
• تجربه تلاطم جریان هوا در هنگام پرواز
• تنبیه شدن یا حبس شدن و قرار گرفتن در یک فضای بسته مانند دستشویی
• گیر کردن در حمل و نقل عمومی شلوغ
• گیر کردن به طور تصادفی در یک فضای بسته مانند کمد

افرادی که والدینشان به کلاستروفوبیا مبتلا هستند بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. اگر کودکی ببیند که والدین یا اطرافیانش از یک فضای کوچک می‌ترسند ممکن است  قرار گرفتن در این موقعیت‌ها و احساس اضطراب و استرس را مرتبط با یکدیگر بدانند.

تشخیص ترس از فضای بسته

اگر علائم کلاستروفوبیا برای شما به طور مکرر رخ می‌دهد و یا به این نتیجه رسیده‌اید که علائم فیزیکی ترس در زندگی روزمره شما تداخل ایجاد کرده است بهتر است با یک روانشناس در این باره مشورت کنید. تشخیص زودهنگام می‌تواند به شما در مدیریت علائم کمک کند. روانشناس علائم شما را بررسی می‌کند و همچنین سوابق روانی شما را نیز در این باره بررسی خواهد کرد.

درمان ترس از فضای بسته

کلاستروفوبیا معمولا با رواندرمانی قابل درمان است. انواع مختلف رواندرمانی و مشاوره ممکن است به شما کمک کند تا بر ترس خود غلبه کنید و عوامل محرک علائم را مدیریت کنید. بهتر است با مشاور خود درباره اینکه چه نوع درمانی برای شما بیشتر موثر است مشورت کنید. انواع مختلف رواندرمانی که در زیر به آن اشاره می‌کنیم ممکن است برای درمان ترس از فضای بسته مناسب باشند.

رفتار درمانی شناختی:

یک رواندرمانگر متخصص در زمینه رفتار درمانی شناختی به شما می‌آموزد که چگونه افکار منفی ناشی از موقعیت‌هایی را که باعث ایجاد علائم کلاستروفوبیا می‌شود مدیریت و تغییر دهید. با یادگیری تغییر افکارتان می‌توانید نحوه واکنش به این موقعیت‌ها را تغییر دهید.

رفتار درمانی عقلانی هیجانی:

رفتار درمانی عقلانی هیجانی شکل عمل گرا از رفتار درمانی شناختی است. رفتار درمانی عقلانی هیجانی نگرش‌ها، عواطف و رفتارهای ناسالم را مورد هدف قرار می‌دهد و شامل اختلاف در عقاید غیرمنطقی برای کمک به افراد در ایجاد گزینه‌های واقع بینانه و سالم است.

آرام سازی و تجسم:

رواندرمانگران از تکنیک‌های آرام سازی و تجسم برای قرار گرفتن در شرایطی که در معرض بروز علائم هستید استفاده می‌کنند. این تکنیک‌ها ممکن است شامل تمریناتی مانند شمارش معکوس یا تصور کردن یک فضای امن باشد. این تکنیک‌ها ممکن است به آرامش اعصاب شما کمک کرده و احساس وحشت شما را تسکین دهند.

مواجهه درمانی:

مواجه درمانی معمولاً برای درمان اختلالات اضطرابی و فوبیا استفاده می‌شود. در این روش درمانی، شما در موقعیتی غیر خطرناک قرار خواهید گرفت که باعث غلبه بر ترس شما می‌شود. ایده این نوع رواندرمانی این است که هرچه بیشتر در معرض آنچه شما را می‌ترساند باشید، ترس از آن کمتر خواهد شد.(نغمه عثمانپور )

ترسهای غواصی : 

برای مواجه با ترس در غوصی باید ریشه این ترسها را شناخت. ترس تا حد متعادلی باعث ایجاد ایمنی و دقت در غواصی می‌شود. اما فراتر ازآن موجب استرس بیش از حد و تهدید برنامه غواصی و اشتباهات ناگوار می‌شود. بنابراین باید غواص ضمن انتخاب سایت مناسب غواصی و کنترل شرایط، آب و هوا را بررسی کرده و با انتخاب بادی مناسب و مسلط نسبت به بهبود شرایط اقدام کند. بدیهی است که موضوع ترس از آب باید کم کم رفع شده و تسلط مدرس در رفع این مشکل بسیار موثر است. تجربه غواصی در آبهای بدون دید و یا عملیات های کشف جسد مغروقین اغلب با ترس و هراس همراه است که با تجربه و گذشت زمان رفع می‌شود. عملیات های غواصی شب و غواصی در غار ها و زیر سطوح یخ نیز اغلب هراس و ترس داشته که با افزایش مهارت وتجربه غواص می‌تواند به این ترسها فائق شود.